Ga je op vakantie in Europa deze zomer? Veel reizigers trekken tijdens hun vakantie de natuur in. In bossen, heide- en duingebieden komen veel teken voor. Het teken seizoen begint in maart en duurt tot november. Teken voeden zich met bloed van zoogdieren zoals herten en reeen, schapen, wilde zwijnen etc., maar ook met bloed van vogels en reptielen. Ze huizen vooral voor in lage struikgewassen en grassen. Teken kunnen ook ziekten overdragen. Een op de vijf teken in Nederland is besmet met de Borrelia-bacterie die de ziekte van Lyme kan veroorzaken. Ook steekt sinds 2016 het zogeheten TBE-virus in Nederland zijn kop op. TBE staat voor Tickborne Encefalitis. Dit virus komt al langer wijdverspreid voor in Europa en veroorzaakt hersen(vlies)ontsteking en wordt ook wel Frühsommer meningo-encefalitis (FSME) genoemd. Ook in Rusland en in bepaalde gebieden in Centraal-Azië komt TBE-virus voor.

Tekenencefalitis in Nederland

Sinds 2016 weten we dat het TBE-virus op een aantal plekken in Nederland voorkomt. De kans om in Nederland het TBE-virus op te lopen is klein. Dit komt doordat er nog maar weinig teken besmet zijn met dit virus. Per jaar worden ongeveer 1-2 mensen ziek. Het TBE-virus is aangetroffen bij teken op de Sallandse Heuvelrug, de Utrechtse Heuvelrug, Twente en de Achterhoek

(RIVM, 2020)

Nu we vaker een Europese bestemming kiezen is het goed om meer te weten over het TBE-virus en wat je ertegen kunt doen. Het TBE-virus komt veel vaker voor in andere Europese landen dan in Nederland, waaronder bijvoorbeeld Oostenrijk, Zwitserland, Duitsland het zuiden van de Scandinavische landen (Zuid-Zweden en Zuid-Noorwegen), Noordoost Frankrijk en Zuid-Engeland.

Wat zijn de klachten bij tekenencefalitis?

In de meeste gevallen word je niet ziek na een besmetting met het tekenencefalitisvirus of heb je alleen milde klachten. De klachten treden op 7-14 dagen na de tekenbeet. Wordt je ziek dan verloopt de ziekte meestal in twee fasen. De eerste fase duurt 2 tot 7 dagen en lijkt erg op griep. De klachten kunnen bestaan uit:

• Matige koorts
• Vermoeidheid
• Hoofdpijn
• Misselijkheid en overgeven
• Spier en/of gewrichtspijn

Na de eerste fase heeft een patiënt ongeveer een week geen klachten. In de tweede fase kunnen de hersenen, hersenvliezen en ruggenmerg ontstoken raken. Hierdoor kunnen de volgende klachten optreden veroorzaakt door de hersen(vlies)ontsteking

• Hevige hoofdpijn
• Gevoeligheid voor licht
• Slaperigheid
• Vermindering van het bewustzijn
• Misselijkheid en duizeligheid
• Veranderd gedrag
• Geheugenverlies
• Verlammingen, vaak van de armen en de romp

In geval van een hersenvliesontsteking is ziekenhuisopname noodzakelijk. Er zijn geen medicijnen tegen tekenencefalitis. De behandeling bestaat uit het bestrijden van de symptomen. In ongeveer 1 tot 2% van de gevallen van hersenvliesontsteking komt de patiënt te overlijden. Een deel van de patiënten die genezen van hersenvliesontsteking houdt (soms blijvend) neurologische restverschijnselen.

(LCI, 2017)

Beschermen tegen teken

Het belangrijkste middel in het voorkomen van tekenencefalitis is het beschermen tegen tekenbeten. Ook is het belangrijk om geen ongepasteuriseerde koeien- of geitenmelk(producten) te gebruiken afkomstig uit endemische gebieden. Een besmet dier kan namelijk het virus overdragen in de melk.

•  Preventie van tekenbeten
• Draag zoveel mogelijk bedekkende kleding: lange mouwen en broek, broekspijpen in de sokken, dichte schoenen.
• Blijf altijd op de paden
• Vermijd hoog gras en struikgewas
• Smeer de onbedekte huid in met een insectenwerend middel met DEET (40%)
• Gebruik met permetrine geïmpregneerde sokken en kleding.
• Stal je caravan of tent niet aan de bosrand of omzoming van de camping

Permetrine wordt in Nederland niet verkocht, maar geimpregneerde kledingstukken zijn bij zerfsportzaken vaak wel te krijgen. Ook worden in het buitenland vaak spuitbussen verkocht waarmee kleding kan worden ingespoten.

Na een beet moet de teek zo snel mogelijk verwijderd worden (ter voorkoming van de ziekte van Lyme).

Het verwijderen van de teek beschermd helaas niet tegen de overdracht van het TBE-virus. Wel kun je gevaccineerd worden. De bescherming tegen TBE door middel van vaccinatie bestaat uit een serie van 3 injecties waarvan je er twee al voor de reis moet krijgen. Ga je op reis naar endemische gebieden dan is dit de overweging meer dan waard. Het TBE-virus kan namelijk ernstig verlopen en restschade veroorzaken.

Is vaccinatie tegen tekenencefalitis voor mij nodig?

Om te bepalen of een vaccinatieserie tegen tekenencefalitis voor jou nodig is, wordt er gekeken naar het gebied waar je naartoe reist en naar de activiteiten die je gaat ondernemen. Er wordt onderscheid gemaakt in twee gebieden: het Europese gebied (met het Europese subtype) en het Aziatische gebied (met de Siberische en Far Eastern subtypes). Deze laatste twee subtypes hebben een ernstiger beloop en leiden vaker tot de dood of restschade.

Je laten vaccineren is aanbevolen in de volgende gevallen:

• Je bent werkzaam in endemische gebieden in Europa of Azië en tijdens je werk een hoog risico loopt. Bijvoorbeeld boswachters, houthakkers, jagers etc.
• Je gaat kamperen of wandelen in natuurgebieden in het endemisch gebied in Azië tijdens het tekenseizoen (april tot november).
• Je gaat (cumulatief) 4 weken of langer kamperen of wandelen in natuurgebieden in endemische streken in Europa tijdens het tekenseizoen (april tot november).
• Je woont of verblijft veelvuldig in endemische gebieden.

(LCR, 2018)

Wil je weten of op jouw reisbestemming tekenencefalitis voorkomt? Het landelijk coordinatiecentrum voor reizigersadvisering geeft hierover actuele informatie. Klik hier voor informatie per land. Ook kun je contact opnemen met Stadskliniek. Dit kan per telefoon op 085 065 7672 of mail je vraag naar contact@stadskliniek.nl. Wil je een afspraak maken voor een vaccinatieconsult? Dit kan via bovenstaande knop.

Bronvermelding

LCI. (2017). Tekenencefalitis Richtlijn. Bilthoven: RIVM.

LCR. (2018). Richtlijn Tekenencefalitis. Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering.

Pfizer. (2020, 07 24). Opgehaald van Meer weten over TBE: https://www.pfizer.nl/meerwetenovertbe#loop-ik-risico

RIVM. (2020, 07 24). Opgehaald van Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu: https://www.rivm.nl/tekenencefalitis